Afgelopen woensdag heeft Wetlantec onze Helofytenfilter gereviseerd. Wij waren één van de eersten die in Oosterwold een Helofytenfilter hebben gemaakt, toen nog als proef deels als zelfbouw samen met Wetlantec zie de blog van 22 augustus 2016. De leverancier had het afgelopen jaar ontdekt dat er een technische onzorgvuldigheid in de opbouw van de oude filters zat, waardoor met name het stikstof niet voldoende uit het afvalwater werd gezuiverd.

De oplossing bestaat uit het aanbrengen van speciale materialen in het filter. Het is uiteraard een enorme klus om het Helfytenfilter om te bouwen. Daarom kwam er een grote kraan met aanhanger en container voorrijden. Om ruim baan te maken moesten we vier kleine boompjes uitspitten, zodat de kraan kon draaien en rijplaten kon neerleggen.

Ruben van Wetlantec heeft eerst al mijn meer dan manshoge rietkraag gemaaid met de bosmaaier. Met een pomp wordt het onderste deel van de helofytenfilter leeggepompt. Daarna worden de bovenste buizen uitgegraven en uitgetrokken. De buizen blijken aardig verstopt te zitten. Goed om te weten voor onderhoud in de toekomst!

Daarna kan de kraan de bovenste laag zand met grote wortels van het riet afgraven. Als het goed is wordt die toplaag later weer teruggestort, dus die wordt apart in een container bewaard. Daarna wordt de hele filter leeggeschept tot op de onderste drainagebuis. Vervolgens wordt er nog een extra beluchtingsbuis aan de drainagebuis vastgemaakt.

Dan wordt er eerst een laag stro aangebracht en vervolgens een laag houtsnippers. Deze bevatten beide organisch gebonden koolstof, en koolstof is belangrijk om de denitrificatie te stimuleren. Hierbij wordt door bacteriën Nitraat omgezet in Stikstofgas dat in de lucht verdampt.

Vervolgens wordt er ijzerhoudend zand toegevoegd, dat er knaloranje uitziet. Dan gaat de laag zand en kiezel met de oude rietwortels er weer op. Dan kunnen de buizen met filtratiegaatjes weer teruggeplaatst worden.

En anders dan de vorige keer, wordt er nu bovenop een toplaag met schelpen gestort. Dat ziet er grappig uit. Nu nog grijs, maar vast na de eerste regenbui kleurrijk. Overigens totdat het riet weer gaat groeien, want dan zie je er natuurlijk niks meer van.

Fantastisch ook om te zien hoe de kraanmachinist met de draaibare bak manoeuvreert om alles netjes op z'n plek te strooien.

Wetlantec maakte nog een aanpassing: Blijkbaar vonden ze nu onze Septic Tank te groot, en hebben ze twee kuub zand in de tank gestort. Hierdoor zou het afvalwater eerder in de pompput stromen, en van daaruit eerder in het Helofytenfilter terechtkomen. Dat is wel een bijzondere aanpassing. Hopelijk kunnen we in de toekomst de Septic Tank laten reinigen zonder dit zand mee te laten slurpen.

Nu maar hopen dat de filter goed gaat werken. Wetlantec is vol vertrouwen. Het is voor mij nog moeilijk in te schatten. De meetwaarden voor stikstof en ammoniak waren toch wel flink te hoog. We gaan het hopelijk meemaken. Omdat het werk met zo'n kraan toch ook spectaculair is, maken we graag ruimte voor een fotoverslag. Wetlantec en Ruben: bedankt voor jullie service!

Deze revisie van het Helofytenfilter brengt ook de bijeenkomst van de Gemeente met het onderzoeksbureau CEW in gedachten. Die heeft de gemeente gehouden op 25 september. Er was een aardige groep op afgekomen, hoewel de Gemeente en CEW klaagden, dat er nog maar zo weinig bewoners van Oosterwold hebben gehoor gegeven aan de uitnodiging om deel te nemen. De nieuwe gebiedsregisseur Werner Brouwer motiveerde het onderzoek vanuit de zorgplicht waarop het Waterschap Zuiderzeeland de gemeente aanspreekt.

Wij hebben ons opgegeven voor het CEW onderzoek en vragen ingevuld. Dat stelde niet zoveel voor. Welke vaatwasblokje gooi je in de machine? Alsof dat het verschil gaat maken?? En wij hadden de pech, dat er bij het bemonsteren alleen een stagiaire kon komen, die in het interview niet veel verder kwam dan het checken of wij de vragenlijst goed hadden ingevuld.

We hadden nog veel vragen die we niet kwijt konden, dus die hebben we per email gestuurd naar het CEW en naar de gemeente. Helaas hebben we vòòr de 25ste geen reactie ontvangen. De afgelopen week heb ik wel gesproken met een onderzoeker van CEW. Zeker prettig dat ze de moeite nemen om te bespreken. Maar zij kiezen toch wel een erg technisch inhoudelijke insteek. Terwijl er veel aspecten aan de waterzuivering in Oosterwold zitten. Bijvoorbeeld:

• Zijn Helofytenfilters in het verleden wellicht ontwikkeld en getoetst in laboratoriumsituaties, en wijkt de situatie in Oosterwold te veel af om het ontwerp zonder meer toe te passen? En wat zegt dat dan over de normen van IBA 3B?
• Als bewoners van Oosterwold zuinig zijn met water en daardoor de concentratie van afvalstoffen hoger is, werken Helofytenfilters dan nog hetzelfde als in gemiddelde huishoudens?
• Wat is de juridische status van de norm die het Waterschap oplegt? En wat zegt dat over de dreiging met boetes bij overschrijdingen?
• Beïnvloed de wijze van bemonsteren door het Waterschap de uitkomsten van de testen?
• Waarom wordt niet ook de kwaliteit van het vijverwater, waarin de Helofytenfilter uitvloeit, meegenomen in het onderzoek, en wat zou daarvan te verwachten zijn?
• Op welke wijze kan je de biologische processen in de Septic Tank en Helofytenfilter beïnvloeden?
• Hoe groot zijn de risico's van normoverschrijding voor bv. ecologie en gezondheid? Hoe verhoudt zich dat met invloed van bemesting door landbouwers?
• Hoe groot zal het probleem worden als er over enkele jaren duizenden Helofytenfilters staan. Vergroot dat het probleem, of is iedere kavel in staat om de eigen afvalzuivering voldoende te regelen, zodat de problemen zich niet verspreiden?

Allemaal relevante vragen. Hoewel het zinvol kan zijn om onduidelijkheden in de huidige situatie technisch te onderzoeken, lijkt mij dat we geen volledige antwoorden mogen verwachten van aanbevelingen welke zeep wij in onze machines gooien. Moeten we, samen met bewoners, de gemeente en CEW en het Waterschap niet meteen breder kijken naar de situatie? Om tijdig te kunnen overwegen welke maatregelen mogelijk zijn en tot een gewenst en duurzaam houdbaar resultaat zullen komen.

Uiteraard ben ik blij met dit initiatief van de gemeente, en hoop ik dat dit een vertrekpunt biedt voor meer. Belangrijk daarom dat zoveel mogelijk mensen zich aansluiten bij dit onderzoek, al is het maar een begin. Tot slot moet het mij van het hart, dat het Waterschap Zuiderzeeland wel met twee mensen in de zaal zat, maar niet vanuit haar rol als Waterschap deelneemt aan de bijeenkomst, noch hierover persoonlijk overleg voert met bewoners. Het kan toch niet zo zijn, dat het Waterschap de gemeente wijst op haar zorgplicht, en dan vanaf de zijlijn blijft toekijken en commentaar geven? Hoe komen we met elkaar tot een goede uitwisseling en afstemming? Wordt vervolgd.....