Ik ben uiteraard mijn hele leven al muziekliefhebber, en als tiener al raakte ik gefascineerd om zelf luidsprekers te bouwen. Daar is van alles uit voort gekomen, meer en minder succesvol, maar de huidige speakersets in de woonkamer en in de Tuinkamer gaan al een aardige tijd mee. De vorige subwoofer was met de verhuizing overleden, dus sindsdien deed een noodspeaker uit de vorige zolder dienst. Een paar weken geleden zijn we begonnen samen met Eduard en Zilla om af en toe een avondje muziek te luisteren (zie de blog). Met kritisch luisteren viel mij op dat de lage tonen van de installatie in de Tuinkamer niet helemaal goed tot hun recht kwamen. Dat had zeker met de noodspeaker te maken. Dus is het plan geboren om nieuwe subwoofers te bouwen. De reden om een subwoofer te kiezen is dat je dan een betere opstelling kunt maken in de ruimte.

Welnu, dit verslagje met veel foto's is wellicht vooral interessant voor mezelf en voor later, maar wie weet raken lezers ook geïnspireerd.

Wat gaat er dan werken in de Tuinkamer? Het voordeel van een subwoofer is dat de luidspreker niet richtingsgevoelig is, en dus kan de luidspreker ook op z'n kop hangend onder aan een dichte doos worden opgehangen. Dan beschadigt het niet snel, en kan je de doos gebruiken als krukje, als het echt druk wordt.

Het ontwerp begint ook met uitzoeken hoe groot de subwoofer moet zijn, en welk chassis je uitkiest. Dat is dus niet een auto frame, maar de luidspreker elementen die je in de kast zet. Om goed laag te krijgen is een flinke speaker gewenst, en ook een flinke kast. Als de kast te klein is dan kan de speaker niet vrij trillen en komt er alsnog weinig bas uit. En dan wil ik een mooie speaker die toch weer niet te duur is, want je kunt, als je wilt heel veel geld kwijt in speakers. En het maakt ook uit waar je ze koopt. Soms betaal je twee keer zoveel voor hetzelfde chassis. Uiteindelijk heb ik bij Amazon een MHB-15 PA speaker van McGee gekocht voor een kleine 40 euri per stuk.

Ik heb een ontwerp gemaakt, dat kwa grootte past bij het installatiemeubel dat ik heb, en dat prima bruikbaar is. De hoogte is zo'n 45 centimeter, een prima zithoogte voor een krukje. Het materiaal is watervast verlijmd MDF van 18 mm dik. Met een beetje passen en meten kan het allemaal uit één plaat. Voor versteviging gebruik ik 43x43 mm balkjes, die tegelijk de pootjes vormen. Onder de schotjes verbreed ik de poten zodanig, dat ze gelijk komen met de buitenkant van de kast. En zoals je hier links kunt zien, wordt er tot 's avonds laat gewerkt, zodat het roze avondlicht via de ruiten het projectje in een mooi daglicht stelt.

Ze zeggen dat een luidspreker niet vierkant mag zijn, omdat er dan ongewenste resonanties gaan ontstaan. Daarom heb ik assymmetrische schotten ingebouwd, zodat er een soort onregelmatige werveling in de box ontstaat, die staande golven tegengaat. Ook dat gaat een beetje op het gevoel...

Een box moet dus de speaker zo vrij mogelijk laten trillen, maar moet zelf niet mee gaan trillen. Behalve de schotten, is er ook dempingsmateriaal voor nodig, en daarvoor worden doorgaans eierschuim platen gebruikt. Die heb ik met een nietmachine aan alle kanten op de binnenkant van de kast getackt. Dat is handig, want met een hamer of schroef kom je nergens in zo'n kast.

Bij een speaker hoort overigens ook een filter. Voor de subwoofer heb ik niet een hele nieuwe filter gebouwd. Die zit al in de satelietspeakers. Er is alleen een grote smoorspoel nodig die alleen het laagste doorlaat. Daarvoor heb ik dus twee spoelen van 15 mH uitgekozen. Dat zijn flinke klompen koper met een ferrietkern. Die laten vooral geluid door onder de 100 Hz, dus waar de satelietspeakers niet meer voldoende presteren.

Ook moeten er nog aansluitklemmen op. Ik heb gekozen voor klemmen, waar je banaanstekkertjes in kunt steken.

Hoewel ik flinke kasten bouw, is het chassis ook groot, en moet ik woekeren met de ruimte om de aansluitklemmen en een kleine basreflex een plek te geven. De basreflex is ervoor om de speaker nog wat meer vrijheid te geven. Zonder reflexpoort houdt de lucht in de kast de speaker als het ware tegen. Nu kan er telkens wat lucht ontsnappen. Die buis mag ook weer niet te groot zijn, want dan krijg je zogenaamde 'akoestische kortsluiting': dan gaat het geluid uit de reflexpoort het geluid uit de speaker uitdoven, omdat het in tegenfase is. De afstemming maakt dat er minimale uitdoving ontstaat, en zeker niet op één resonantiepunt. Dat heb ik niet echt getest maar doe ik een beetje op het gevoel. Misschien is deze reflexpoort wat aan de kleine kant, maar voldoende voor de ruimte die ik de speaker wil geven (hoop ik).

Als de kast in elkaar is geschroefd en gelijmd, dan moet ie eerst geschilderd worden: grondverf, de gaatjes van de schroeven plamuren, en weer grondverf. Gelukkig droogt de acrylverf tegenwoordig lekker snel. Voor het uiterlijk kies ik voor hamerslagverf, die wij ook op alle zichtbare staalconstructies in de Tuinkamer gebruiken. Dat is een beetje gekke verf, helaas met tolueen, dus niet zo milieuvriendelijk. Het droogt ook heel snel. De eerste laag smeerde ik er in de volle zon en middagwarmte op. Dan kleefde mijn kwast zo ongeveer aan de kast vast, zo snel droogde het in. De volgende laag dus maar uit de zon en in de ochtend erop gebracht. Helaas komt er geen typerend hamerslag patroon. Dat moeten we dus eerst nog maar op de staalconstructie proberen. Desnoods later nog een laagje verf er overheen. Het zijn wel strakke blokken geworden zo.

Onder de pootjes zit dik vilt tegen krassen, en ook tegen het trillen van de speakers.

Als de verf droog is, komt het magische moment dat je de speaker erin kunt monteren, doorverbinden met de aansluitklemmen en smoorspoel. En dan aan de versterker.

En...... hoe klinken ze? Ik ben wel tevreden. Stevig laag geluid. Het gaat mij niet zozeer om hard laag, maar goede diepte. Dat is vooral bij orkestrale klassieke muziek een belangrijk criterium. Goede diepte voorkomt dat de speakers gaan 'boemen', dat is ongenuanceerd hard in het middenlaag. Zeg maar de disco-frequentie. Echt laag voel je in je onderbuik....

Op de foto hiernaast kan je mooi zien dat de nieuwe subwoofer in alle afmetingen de oude noodspeaker 'overklast'. 

En nu kunnen we dit hoekje van de Tuinkamer ook weer opnieuw inrichten. De installatiekast kan strak tegen het glas, en aan weerskanten een subwoofer.

De satelietspeakers hangen mooi aan de stalen balk. Ik kan de verleiding niet weerstaan, om de installatie even flink open te draaien, en uit te testen.

Sorry buurtjes. Wees welkom.